En dat is natuurlijk een mooi resultaat, als je doelstelling is om je klanten (bezoekers, passenten, jij…) anders wilt laten kijken, in de breedste zin van het woord.
Op 9 oktober is Stichting Werklust met een ‘cratiesessie’ te gast bij Yellow Fellow Leidschendam. Ondernemend als hij is, heeft Engbert Breuker, mede-oprichter van Werklust, al een werkoverleg gepland voor aanvang van de bijeenkomst. ‘In het begin had ik wel even het gevoel dat ik terug was in mijn jeugd, aan de geur van ‘kerk’ moest ik even wennen. Maar al snel verdwijnt dat, wanneer je je ogen de kost geeft en het gebouw en alle kunstwerken ziet’.
Stichting Werklust helpt startende ondernemers met het doorpakken van initiatieven die gebaseerd zijn op hoofd én hart denken (en doen). Waarden die goed aansluiten bij het gedachtegoed van YFL. Iedere keer een andere, inspirerende setting. Iedere keer een nieuwe combinatie van deelnemers, die door mee te denken en te adviseren er ook zelf weer veel van leren. Dit keer een groep van 13 man, inclusief Harry, de kok.
Bij mijn binnenkomst, om ca 18 uur, zie ik de meesten al gezellig aan één grote tafel zitten, in de ronde, witte ruimte, naast de mooie glas in lood wand. Het is een tinteling van lichten, stemmen, gelach, kunst, nieuwsgierigheid en aandachtige mensen.
Vervolgens starten we in de ‘Rode Cirkel’ met een korte inleiding over Yellow Fellow, het gedachte goed, de locatie en de intenties. Verbindingen met Werklust zijn snel gelegd. Ik geef ze een korte toelichting op de huidige expositie van Erik van de Grijn en hoe zijn kunst in reactie op zijn kijken naar en voelen van de spanningen in de samenleving, tot stand zijn gekomen.
Tevens licht ik het businessmodel van Yellow Fellow toe. Dat is altijd weer handig om te oefenen op nieuw publiek. Om te zien of anderen het ook zo verstaan, zoals ik het bedoel. Enerzijds hebben we een collectie van kunstwerken, grotendeels afkomstig uit de collectie van Jan Verhoeven, waarmee diverse exposities worden georganiseerd in de ruimte Leidschendam. Daarnaast wil Yellow Fellow een tweede collectie ontwikkelen, namelijk die van ‘artistieke realiteiten’. Dat wil zeggen, beproefde en beschreven experimenten en ervaringen, met focus op anders kijken en denken waarbij kunst een centrale rol speelt. Met deze tweede collectie wil Yellow Fellow andere organisaties, zoals Werklust, verleiden om mee te doen. De waarde van de kunstwerken wordt verhoogd door ze aan publiek te laten zien. De waarde van de artistieke realiteiten wordt ook verhoogd en vooral robuust, door dat publiek en organisaties ermee aan de slag gaan. De uitnodiging aan de deelnemers van Werklust, maar aan iedereen die dit toevallig leest: kom en doe mee!
Tenslotte licht ik het Grote Waarom toe. Omdat Yellow Fellow ten diepste ruimte (tijd, plaats etc.) wil ontwikkelen voor nieuwe experimenten die betrekking hebben op het nieuwe kijken, het anders denken en op de transitie die de mens daardoor maakt. Het creëren van een open ruimte, waar zonder enig hindernis of vooroordeel ruimte is voor nieuwe inzichten. In feite wil Yellow Fellow een transitieruimte zijn, een ‘liminal space’, waar je als bezoeker of deelnemer, aan het lijf ervaart dat je nieuw of anders kunt denken, en handelen. Liminal space is de tussenruimte die tussen twee nieuwe fases in zit (het oude en het nieuwe). Het begrip is bekend geworden door de Antropoloog van Gennep en zijn studies naar ‘rites de passages’ die het leven kenmerken.
Terug naar Werklust. Tijdens de rondleiding staan we stil in de Groene Cirkel. En dan gebeurt er iets moois, iets onverwachts, iets fysieks. Voor degene die deze ruimte niet kennen: de groene cirkel is gebouwd om de oorspronkelijke doopfont (die nu weg is). In de grond tref je nog wel een verlaging, een soort ronde ‘vijver’ gemaakt van steen, en met een patroon van vissen die om het midden gecentreerd zijn. In de lucht hangt een koepel. Wanneer je precies in het midden staat, en spreekt of zingt, krijg je een fysieke ervaring: alsof je mee naar boven wordt ‘genomen’ door de akoestiek.
Om de beurt ervaren diverse mensen van Werklust dit ‘aan den lijve’. Eén persoon staat in het midden, de anderen staan aan de rand van de cirkel. Het mooie is, dat ieder, die in het midden staat, een soort van transitie vertoont: van een beetje onrustig naar een serene, rustige uitstraling, zichtbaar voor de anderen. Het komt door de aandacht, de concentratie, de vragen die gesteld worden, maar ook de bijzondere plek. Een dame gaat staan, op de stip, en nodigt de anderen uit om mee te resoneren op haar stem. Ze begint te zingen, heel langzaam. De rest volgt. En heel langzaam begint ze te stralen. Op die plek voelt het als een bijzondere verbinding met de groep, maar ook met iets anders, wat ze niet kan beschrijven. Maar wij als omstanders kunnen het wel aan haar zien. Door de akoestiek vindt er een mooi spel plaats tussen geluid, plaats, tijd, ruimte. Een soort van rite de passage, als het ware.
De weg vervolgt zich naar de Blauwe Cirkel, waar de stoelen al klaar staan. De ondernemer in spe vertelt haar verhaal en haar behoeften. De anderen beginnen te reageren door vragen te stellen. Na een tijdje vraag ik haar om een van de schilderijen, die in de Blauwe Cirkel hangen, te kiezen: een kunstwerk dat staat voor waar ze mee bezig is. In haar zoekproces, met een veelheid aan woorden en zoeken, zou een abstract kunstwerk kunnen helpen haar gedachten te ordenen. Het aanboren van een nieuwe taal (vorm, kleur, abstractie) kan bijdragen aan nieuwe inzichten. Of niet. Want ik zie haar nog steeds aarzelend kijken. Maar een aantal van de ‘vragenstellers’ zien wel deze verbinding. Soms zit je er zo ‘midden in’ dat het moeilijk is om jezelf open te stellen voor anders kijken. En soms, is een abstract kunstwerk een brug te ver. Voor sommigen.
Dit was een experiment. En als zodanig zeer geslaagd en voor herhaling vatbaar.
Een van de deelnemers mailt de volgende avond zijn ervaring door aan iemand anders: ‘Ik was gisteravond in een heel bijzondere locatie in Leidschendam. Het is een oude kerk (jaren zestig bouw) waarin kunst en faciliteren worden samengebracht. Er is een aantal zalen en een mooie ronde zaal in het midden van de kerk. Het is moeilijk uit te leggen maar ik was zeer onder de indruk. Zowel van de ruimte als van het kunstenaarsinitiatief wat hieraan ten grondslag ligt.’
Experimenten zijn soms moeilijk uit te leggen. Je moet ze aan den lijve ervaren. Kom vooral langs, en doe mee, als je durft!
Caroline van der Linden
Amsterdam, 26 oktober 2012